Nog maar ruim een jaar en dan is het zover: vanaf 2024 worden alle gemeenten zelf verantwoordelijk voor het bieden van beschermd wonen. Nu is deze ondersteuning nog een verantwoordelijkheid van de 44 centrumgemeenten. De doordecentralisatie naar alle gemeenten is een grote opgave. De ambitie is om de ondersteuning zoveel mogelijk in de eigen omgeving te organiseren, van beschermd wonen naar beschermd thuis. Dat is een prachtige ambitie, helemaal passend bij de taak van gemeenten. Maar het is ook reuze ingewikkeld. Want er is momenteel sprake van grote woningnood, krapte op de arbeidsmarkt en financiële tekorten bij veel gemeenten. In die context moeten gemeenten hun onderlinge samenwerking opnieuw uitvinden. In dit artikel laat adviseur Elja zien waarom er werk aan de winkel is en hoe gemeenten hun samenwerking kunnen versterken.
Regiogemeenten hebben elkaar nodig om de beweging naar beschermd thuis vorm te geven. Tegelijkertijd is dit een grote hobbel die genomen moet worden. Want niet in elke regio verloopt de samenwerking soepel. Er is een groot budget gemoeid met de ondersteuning. En er is het spanningsveld tussen de controlerende taak van lokale raden en de wens om zoveel mogelijk regionaal vast te leggen. Om richting te geven aan de samenwerking tussen gemeenten is de Norm voor Opdrachtgeverschap (NvO) vastgesteld. De NvO geeft duidelijkheid over wat in ieder geval regionaal en bovenregionaal tussen regio’s afgesproken wordt. Voor eind 2021 moesten alle regio’s de NvO geïmplementeerd hebben.
Nu, halverwege 2022, blijkt dat niet alle regio’s even voortvarend aan de slag zijn gegaan. In de meeste regio’s is wel een basis gelegd: 80% heeft een regionale visie, waarin afspraken zijn gemaakt over toegang tot de regionaal ingekochte ondersteuning en over zorgcontinuïteit. So far so good. Maar juist op het punt van samenwerking in de inhoudelijke doorontwikkeling is bij bijna 40% nog veel werk aan de winkel. In veel regio’s is nog niet afgesproken hoe de passende ondersteuning wordt gerealiseerd. Denk aan afspraken over het realiseren van flexibele ondersteuning, een brede variatie aan woonvarianten, het organiseren van ervaringsdeskundigheid en herstelgerichte activiteiten. Terwijl de beweging naar beschermd thuis juist concreet wordt door deze ondersteuning te organiseren. Gemeenten moeten niet alleen in een regiovisie opschrijven dat ze willen samenwerken, maar dat ook daadwerkelijk vormgeven door gezamenlijk passende ondersteuning te realiseren. Dát zet de beweging van beschermd wonen naar beschermd thuis in gang.
Gemeenten zullen gezamenlijk afspraken moeten maken over het realiseren van passende ondersteuning. Hoe maak je dat concreet? Koop gezamenlijk de ondersteuning van beschermd wonen in en organiseer gezamenlijk de bedrijfsvoering. Maar let op, blijf niet doen wat je deed. Verleng niet zomaar de huidige contracten, inclusief financieringsvorm en sturingsprincipe. Gebruik het inkoopproces als een mogelijkheid om de beweging naar beschermd thuis concreet te maken. Maak vanuit de regionale visie keuzes over de manier waarop de regio een passend ondersteuningscontinuüm wil realiseren. Hoe ziet het tijdspad eruit en op welke manier blijft het aansluiten bij de lokale situatie? Daaruit volgen logischerwijs ook afspraken over verdeling van de middelen, de bedrijfsvoering en het contractmanagement. Maak dus als regio gezamenlijk concrete keuzes in hoe je de ondersteuning aan kwetsbare inwoners organiseert. En zet zo de beweging van beschermd wonen naar beschermd thuis in gang.
Natuurlijk vraagt de doordecentralisatie niet alleen om regionale samenwerking, maar ook om lokale verbinding. Verbinding met de wijk, met andere domeinen, met lokaal ondersteuningsaanbod. Maar dat is iets voor een volgend artikel.
