Het sociaal domein heeft een probleem. We werken niet vanuit de hulpvraag, maar vanuit de aanvraag naar een voorziening onder een specifieke wet. En dat is niet hetzelfde. Er is vaak één hulpvraag, waar meerdere voorzieningen voor nodig zijn om die op te lossen. Dat noemen wij meervoudige problematiek, maar het is feitelijk een meervoudige oplossing voor één groot probleem in iemands leven. Dit is een fundamenteel andere kijk op het sociaal domein.
Het sociaal domein heeft een probleem. We werken niet vanuit de hulpvraag, maar vanuit de aanvraag naar een voorziening onder een specifieke wet. En dat is niet hetzelfde. Er is vaak één hulpvraag, waar meerdere voorzieningen voor nodig zijn om die op te lossen. Dat noemen wij meervoudige problematiek, maar het is feitelijk een meervoudige oplossing voor één groot probleem in iemands leven. Dit is een fundamenteel andere kijk op het sociaal domein.
Dat probleem vraagt om een oplossing. En die oplossing is gelukkig in de maak: De Wet aanpak meervoudige problematiek sociaal domein (in het kort: Wams). Het wetsvoorstel moet regelen dat gemeenten in specifieke situaties de ruimte krijgen om te verkennen of mensen kampen met gestapelde problemen en welke partijen nodig zijn om de problemen op te lossen. Doel van de wet: snellere en meer gecoördineerde ‘integrale’ hulp voor kwetsbare mensen.
Is deze integrale manier van werken baanbrekend? Nee, in het fysieke domein besloten ze in 2008 dat integraal werken de norm moet zijn. Voor die tijd moest bij elk bouwplan meerdere vergunningen worden aangevraagd: inritvergunning, kapvergunning, bouwvergunning. In 2008 heeft de wetgever al bepaald dat dat eigenlijk een rare gang van zaken is. Je vraagt immers geen kapvergunning aan, je hebt een bouwplan waarvoor een aantal zaken moeten worden geregeld. Andersom dus: uitgaan van het bouwplan en niet van de afzonderlijke vergunningen. Daarom is de Wabo ingevoerd. Sinds 2018 wens ik dit ook voor ons sociaal domein, zoals je kunt lezen in een artikel van iBestuur.(1)
Waarom mogen we niet uitgaan van de hulpvraag? Dat was toch de bedoeling van de Wmo en Jeugdwet? De hulpvraag centraal, de inwoners centraal met het adagium één gezin, één plan, één regisseur? Ja, dat was de bedoeling. Maar het is helaas niet de praktijk. Wat ik zie bij gemeenten is een werkwijze die uitgaat van de aanvraag voor een voorziening of ondersteuning vanuit een wet. We beginnen bij de oplossing, niet bij de vraag: een aanvraag voor jeugdhulp, een rolstoel of schuldhulpverlening in plaats van het gesprek over de hulpvraag. Uit de bijna 6000 verschillende voorzieningen die een gemeente in het sociaal domein verstrekt (ga maar tellen, ook in uw gemeente!) moet een burger vaak eerst zelf kiezen welke de oplossing zou zijn en die op de juiste manier aanvragen bij de juiste toegang binnen de juiste wet. De gemeente heeft als taak om ja of nee te zeggen of een alternatief binnen de gevraagde wet aan te dragen. En anders om door te verwijzen. Naar het volgende loket. Het volgende plan. De volgende ‘regisseur’.
Maar het kan anders! Daarom ben ik in 2018 begonnen met het winkelconcept. Een integrale werkwijze die uitgaat van de hulpvraag. Geen aanvraagformulieren meer, maar één telefoonnummer om je probleem voor te leggen. Daarna één consulent die je verder helpt en de bevoegdheid heeft om ALLE voorzieningen toe te kennen die de gemeente ter beschikking heeft. Of het nu een oplossing onder de Wet schulphulp is of onder de Participatiewet, of het nu leerlingenvervoer is of een gehandicaptenparkeerkaart. Want het kan en mag nu al! Er staat namelijk nergens in de wet dat een consulent geen voorzieningen kan verstrekken onder alle wetten.
Dat vraagt enorm veel van je bedrijfsvoering. Die moet om. De Wams, onze Wabo voor het sociaal domein, gaat daarbij helpen. De Wams laat zien hoe de bedrijfsvoering om moet: starten met een melding en na de beoordeling/onderzoek een plan dat als aanvraag kan dienen. Daarna met één consulent volgen of de aangedragen oplossingen ook echt bijdragen aan het oplossen van de hulpvraag. Voorzieningen verstrekken is immers het middel, niet het doel. Als het niet werkt, dan samen zoeken naar een andere oplossing. En dan natuurlijk niet starten bij een melding, die is al geweest. Ook geen nieuw onderzoek of plan, dat hebben we al. Wel een beschikking, het blijft immers een aanvraag onder de Algemene Wet Bestuursrecht.
Met de Wams komen we verder. We mogen uitgaan van de hulpvraag in plaats van de aanvraag. Eindelijk.
Lees verder over Transitiepartners
(1) ‘Er is een Wabo nodig voor het sociaal domein’, iBestuur (14 januari 2020)
