Misschien is een column niet de meest geschikte plek om complimenten uit te spreken, maar het mag wel eens gezegd worden: als wetenschapper word ik blij van initiatieven van UWV om met veldexperimenten de effectiviteit van haar dienstverlening door klantmanagers te meten. Zo ook van het bericht van 1 oktober jongstleden waarin UWV (1) en SZW (2) aankondigden een experimenteel onderzoek te starten naar dienstverlening voor tijdelijk en/of gedeeltelijk arbeidsongeschikten in de Werkhervatting Gedeeltelijk Arbeidsgeschikten (WGA). Vanaf nu zullen WGA'ers willekeurig al dan niet (extra) persoonlijke dienstverlening bij het zoeken naar werk krijgen toegewezen. Achteraf is zo goed de toegevoegde waarde van WGA-dienstverlening vast te stellen.
De laatste jaren heeft UWV al de nodige ervaringen opgedaan met veldexperimenten in de WW. Denk bijvoorbeeld aan experimenten voor ‘speeddates’(3) en extra aandacht voor oudere werklozen.(4) Bovendien loopt momenteel een grootschalig veldexperiment dat zich richt op de algehele dienstverlening voor alle WW’ers. Deze programma’s helpen om UWV gerichter te werk te kunnen gaan bij de inzet van dienstverlening en – evenzo belangrijk – beter verantwoording af te leggen voor de besteding van gelden. Het WGA-experiment sluit hier dan ook mooi op aan.
Omdat het onderzoek naar WGA-dienstverlening de langetermijneffecten van dienstverlening beoogt bloot te leggen, zal het liefst vijf jaar duren. Geduld is dus een schone zaak. Vanaf heden zal de instroom van nieuwe WGA’ers onderdeel zijn van het veldexperiment. Het ministerie maakt hier dan ook extra gelden voor vrij – volgens het Regeerakkoord 30 miljoen euro.(5) Afgaand op de informatie van UWV over haar dienstverlening – waaruit blijkt dat de gemiddelde kosten per dienst per persoon in de WIA in 2018 circa 3 duizend euro bedroegen – zouden jaarlijks circa 10 duizend extra personen geholpen kunnen worden.(6) Dat is ruim een verdubbeling vergeleken met de huidige aantallen. Met andere woorden: het veldexperiment gaat gepaard met een forse intensivering van WGA-dienstverlening.
Zijn er dan helemaal geen kanttekeningen te maken bij deze plannen? Ik vrees van wel. Ik voorzie namelijk vooral problemen in de context waarin UWV opereert. In het regeerakkoord van kabinet Rutte III ligt de uitdaging er nadrukkelijk in om volledig en tijdelijk arbeidsongeschikten – de zogenoemde “WGA 80-100 groep” die zo’n tweederde van de jaarlijkse WGA-instroom bedraagt – weer aan de slag te krijgen. Vooralsnog is de kans op werkhervatting binnen deze groep zo goed als nihil. De huidige plannen willen hier dan ook iets aan doen, maar ik betwijfel of dat gaat lukken met dienstverlening bij het zoeken naar werk.
Om mijn punt helder te maken is het instructief om vanuit het perspectief van een WGA-er met een volledige uitkering te denken. Mocht die er in slagen weer deels aan de slag te gaan dankzij de dienstverlening van UWV, dan zal een herbeoordeling volgen en zal de volledige uitkering worden omgezet in een gedeeltelijke. Dit betekent een risico op een forse terugval in inkomen, namelijk als de WGA-er zijn of haar baan daarna verliest en vervolgens alleen nog een gedeeltelijke uitkering zal ontvangen die gebaseerd is op het minimumloon. Deze perverse prikkel is de grote olifant in de kamer die genoegzaam genegeerd wordt in de huidige plannen. Die olifant zou er wel eens voor kunnen zorgen dat UWV straks nauwelijks mensen uit de WGA 80-100 in de treatment groep krijgt. En als dat dan toch lukt, zou dit geen noemenswaardig effect kunnen hebben omdat de stap naar werk teveel een stap in het duister is voor de betrokkenen.
Het zou kunnen dat de veldexperimenten straks significante en substantiële effecten laten zien en dus mijn angstige vermoedens gelogenstraft worden. Maar zou het niet toch verstandig zijn om alvast na te denken hoe de randvoorwaarden voor een voldoende krachtige ‘treatment’ te verbeteren zijn? Is het door experimenteel onderzoek mogelijk vast te stellen in hoeverre perverse prikkels de werkhervatting van tijdelijk en volledig arbeidsongeschikten in de weg staan en wat hieraan te doen is? Deze vragen stellen is ze beantwoorden, zou ik zo zeggen.
(1) https://www.uwv.nl/overuwv/pers/nieuwsberichten/2019/inzicht-in-wat-werkt-uwv-start-onderzoek-wga-dienstverlening.aspx
(2) https://www.sociaalweb.nl/nieuws/start-onderzoek-wga-weten-wat-werkt-voor-mensen-met-een-arbeidsongeschiktheidsuitkering
(3) Bas van der Klaauw & Lennart Ziegler, A Field Experiment on Labor Market Speeddates for Unemployed Workers (2019)
(4) De resultaten van de effectmeting Succesvol naar Werk: Eindrapport voor UWV, 28 september 2017
(5) Vertrouwen in de toekomst: Regeerakkoord 2017 – 2021
(6) https://jaarverslag.uwv.nl/jaarverslag-2018/a1258_Inzet-re-integratiediensten-2019
