Hoe ga je om met cliënten die zorg mijden, maar wel hulp nodig hebben? En hoe krijg je mensen die het liefst onder de radar blijven, toch in beeld? Veel verpleegkundigen en verzorgenden in de wijk worstelen hiermee. Onze nieuwe richtlijn en handreiking helpen hen onderbouwde keuzes te maken bij het signaleren van en handelen bij mensen die zorg mijden of missen. Wijkverpleegkundige Roos Niesten deelt haar praktijkervaring met de richtlijn en handreiking.
De nieuwe richtlijn Signaleren van en omgaan met zorgmijding in de eerste lijn helpt verpleegkundigen en verzorgenden bij het maken van onderbouwde keuzes bij het signaleren van en het handelen bij mensen die zorg mijden of missen. De nieuwe handreiking Samenwerking rond zorgmijding in de eerste lijn helpt bij de afstemming met partijen zoals woningbouwverenigingen, sociaal werk en de huisarts in de wijk. De handreiking bevat een checklist met een set afspraken die een wijkverpleegkundige in de eerstelijns ketenzorg maakt met betrekking tot de zorgverlening aan mensen die de zorg mijden of missen. Dit kunnen afspraken zijn die al bestaan en wellicht aangescherpt kunnen worden; of afspraken die nog niet bestonden en waarvan het wel is aan te raden ze te maken en vast te leggen.
Zorgprofessionals hebben de bruikbaarheid van de richtlijn en handreiking getoetst in de praktijk. Waaronder Roos Niesten, wijkverpleegkundige van Vierstroom Zorg Thuis. We vroegen naar haar ervaringen met het werken met de richtlijn en de handreiking.
“Mijn collega’s en ik vonden de stappen heel logisch. Wij werken ook al grotendeels op deze manier dus voor ons was het niet iets heel nieuws. Het is natuurlijk heel goed om het helder te hebben voor jezelf. Dus de stappen, de verschillende onderdelen, bespreken met het team, met naasten. Dat is belangrijk, om op één lijn te komen. Anders bereik je sowieso niets met een cliënt.”
“Het blijft soms lastig om te bepalen wat verder te doen. Bijvoorbeeld als ik de afweging maak dat zorg noodzakelijk en doelmatig is, maar de cliënt zelf wilsbekwaam is en de zorg nog steeds niet accepteert. Daarom was ik ook erg blij met de handreiking, ik zie daarin echt de koppeling met de richtlijn. Dat, als je alle stappen hebt doorlopen en met het team en de naasten hebt gesproken, je in elk geval op papier hebt vast gelegd wie een vinger aan de pols houdt als de cliënt nog steeds geen zorg accepteert.”
“Ja, ik vind de handreiking heel erg bruikbaar. Ik vind het fijn dat er duidelijk wordt beschreven wat er binnen de competentie valt van de wijkverpleegkundige. Dat maakt meteen duidelijk dat de stappen die vervolgens wordt uitgewerkt binnen de competenties van de wijkverpleegkundige passen. Ook erg helder om dit puntsgewijs opgesomd te zien. Wij werken met een digitaal cliëntendossier en ik kan de doorlopen stappen uit de handreiking daarin rapporteren, zodat dit voor het hele team duidelijk is.”
“De meest belemmerende factor is (het gebrek aan) tijd. Het kost soms veel tijd om duidelijk te krijgen wat de rolverdeling is en wie de eindregie heeft. Een multidisciplinair overleg zou dan een goede oplossing zijn om op een lijn te komen en gezamenlijk deze stappen te bespreken. Maar het samenbrengen van alle betrokken zorg- en hulpverleners is niet altijd even gemakkelijk. Een ander knelpunt is dat het stappenplan niet voorziet in een oplossing voor de situatie waarin een cliënt niet reageert en/of geen medewerking verleent. In zulke situaties zou het goed zijn om te proberen of de cliënt wel zorg accepteert van een andere collega. De handvatten uit de handreiking kunnen hierin helpend zijn.”
“Ja, ik raad het zeker aan omdat het houvast en structuur geeft bij het verlenen van zorg aan mensen die zorg mijden of missen. Bovendien vind ik de handreiking een fijn hulpmiddel om bijvoorbeeld als leidraad te gebruiken bij een multidisciplinair overleg. Er kan dan gelijk – tijdens het overleg bijvoorbeeld – worden vastgelegd wie welke rol op zich neemt en wie eindverantwoordelijk is. Ook kun je door de stappen te volgen echt vaststellen dat je al het mogelijke hebt gedaan, alle verschillende kanten van de situatie hebt bekeken en besproken en dus kwalitatief de beste zorg hebt geleverd.”
“Het werken met de richtlijn levert de cliënt veel voordeel op, doordat je dieper ingaat op de redenen dat iemand geen zorg wil. Ook kan de visie van mantelzorgers of collega’s meer duidelijkheid geven over de situatie van de cliënt, waardoor je het vertrouwen van de cliënt kan winnen en de acceptatie tot hulp kan bevorderen. Dit is heel belangrijk, omdat de cliënt soms ten nadele van zichzelf geen hulp accepteert. Door het gebruiken en doorlopen van het stappenplan kan je de cliënt open laten staan voor hulp en achteruitgang van lichamelijke en mentale gezondheid verminderen of voorkomen.”
