Sinds 2015 zijn de gemeenten verantwoordelijk voor het bieden van beschermd wonen aan burgers die niet in staat zijn om zich op eigen kracht te handhaven in de samenleving. Niet de gemakkelijkste doelgroep. Het betreft (grofweg) mensen met psychische en/of verstandelijke problematiek die niet onder de Wlz (verstandelijk beperkt) of de Zorgverzekeringswet (behandeling GGZ) vallen maar ook niet genoeg hebben aan ambulante begeleiding. Er lijkt een ontwikkeling gaande te zijn dat gemeenten de maatwerkvoorziening beschermd wonen alleen nog maar toe willen kennen als de betrokkene 24/7 uur toezicht nodig heeft. De vraag is echter of dit zich wel verdraagt met de Wmo 2015.
De wettelijke definitie (artikel 1.1.1 Wmo 2015) van beschermd wonen luidt aldus:
wonen in een accommodatie van een instelling met daarbij behorende toezicht en begeleiding, gericht op het bevorderen van zelfredzaamheid en participatie, het psychisch en psychosociaal functioneren, stabilisatie van een psychiatrisch ziektebeeld, het voorkomen van verwaarlozing of maatschappelijke overlast of het afwenden van gevaar voor de cliënt of anderen, bestemd voor personen met psychische of psychosociale problemen, die niet in staat zijn zich op eigen kracht te handhaven in de samenleving.
Zoals uit de wettelijke definitie van beschermd wonen duidelijk blijkt, kan de eis dat er 24 uur per dag op de locatie begeleiding aanwezig moet zijn, niet worden gesteld. Het gaat om ‘het daarbij behorende toezicht’. Dat er een noodzaak tot 24 uurs toezicht moet zijn is ook niet logisch, omdat er dan ook al snel sprake zal zijn van een Wlz indicatie of in geval van psychiatrische problematiek, van een opname op grond van de Zvw.
Dat de tot 24 uur per dag aanwezige begeleiding in strijd is met de Wmo 2015 blijkt nog duidelijker als de toelichting op de wet er op na wordt geslagen (TK 33 841 nr. 3 p. 112). Daar staat (onderstreping toegevoegd):
Bij «beschermd wonen» gaat het, net als bij «opvang» om het bieden van onderdak en begeleiding van personen die niet in staat zijn zich op eigen kracht te handhaven in de samenleving. Het tekstelement «niet in staat zijn zich op eigen kracht te handhaven in de samenleving» is voor beschermd wonen en opvang van belang. Slechts wanneer wordt vastgesteld dat iemand (blijvend of tijdelijk) niet in staat is zich op eigen kracht in de samenleving te handhaven, is er aanleiding voor de gemeente om die persoon te ondersteunen. Gewoonlijk zal ook enige vorm van begeleiding zijn aangewezen. Bij beschermd wonen gaat het om mensen bij wie onderdak, toezicht en begeleiding niet afhankelijk zijn van op genezing gerichte zorg. Achter een «accommodatie van een instelling» kan een veelheid van variëteiten schuilgaan.
Kortom, enige vorm van begeleiding maar zelfs niet altijd en 24 uur aanwezig.
Het komt ook voor dat gemeenten wel de indicatie beschermd wonen af willen geven, maar dan toch weigeren omdat het zal worden besteed bij een aanbieder die geen 24/7 toezicht biedt. Dit is niet de juiste benadering. Eerst zal moeten worden bepaald wat de zorgbehoefte is van iemand. Dat is de behoefte aan beschermd wonen. Die maatwerkvoorziening kan ook in de vorm van een PGB worden toegekend. De vraag of het PGB juist besteed gaat worden, en welke voorwaarden eventueel kunnen worden gesteld, komt pas daarna. Uit de wetsgeschiedenis (TK 33 841, nr. 133) volgt dat er vanuit de gemeente eisen mogen worden gesteld ten aanzien van de kwaliteit van de in te kopen hulp/beschermd wonen maar dat de eisen voor ZIN (zorg in natura) niet 1-op-1 kon worden toegepast op de met PGB in te kopen hulp. Dit gekoppeld aan het feit dat de wetgever zelf al heeft vastgesteld dat er achter een ‘accommodatie van een instelling’ voor beschermd wonen een veelheid van variëteiten schuil kan gaan, maakt duidelijk dat de gemeente niet al te scherpe eisen kan stellen. Die mogen niet in strijd met de wet zijn. Sommige gemeenten lijken zich daar niet van bewust.
