Begin dit jaar besloot de raad van bestuur van Gelre Ziekenhuizen om de afdeling verloskunde in Zutphen per direct te sluiten en patiënten voor een bevalling of spoedopname vanwege de zwangerschap voortaan door te verwijzen naar een omliggend ziekenhuis. De reden voor deze acute sluiting bleek gelegen in het opgelopen personeelsverzuim. Het lukte de Gelre Ziekenhuizen niet langer om in Zutphen de personele bezetting te organiseren die nodig is om de kwaliteit, veiligheid en continuïteit van zorg te waarborgen. Ook bij Amsterdam UMC zorgde een krappe personele bezetting voor de sluiting van een acute zorg-afdeling. Op 18 juli kondigde Amsterdam UMC de nachtsluiting van de Spoedeisende Hulp op locatie VUmc aan. Spoedpatiënten worden vanaf 24 juli opgevangen op locatie AMC. Vanwege de krapte op de arbeidsmarkt en het toegenomen aantal openstaande vacatures in de zorg is het niet ondenkbaar dat er in de toekomst meer ziekenhuizen moeten overgaan tot sluiting van een acute zorg-afdeling. Maar wanneer mag een ziekenhuis daartoe overgaan? Lees hierover in dit blog.
Een ziekenhuis moet op grond van artikel 2 van de Wet kwaliteit, klachten en geschillen in de zorg (‘Wkkgz’) ‘goede zorg’ verlenen. Met ‘goede zorg’ wordt zorg van goede kwaliteit en van goed niveau bedoeld. De zorg moet in ieder geval veilig, doeltreffend, doelmatig en cliëntgericht zijn en tijdig worden verleend.
In acute gevallen is tijdige verlening van zorg helemaal van groot belang. Daarom bepaalt artikel 3a Wkkgz dat ziekenhuizen die acute zorg leveren, waaronder acute medisch-specialistische zorg of verloskundige zorg, daarnaast moeten voldoen aan bepaalde normen voor de beschikbaarheid en bereikbaarheid van de acute zorg. Deze normen zijn nader uitgewerkt in het Uitvoeringsbesluit Wkkgz en de Uitvoeringsregeling Wkkgz. Zo geldt bijvoorbeeld de bereikbaarheidsnorm dat inwoners in spoedgevallen met een ambulance binnen 45 minuten op een afdeling Spoedeisende Hulp of afdeling Acute Verloskunde moeten zijn.
Om te voorkomen dat de normen voor de beschikbaarheid en de bereikbaarheid van de acute zorg in geding komen, regelt het Uitvoeringsbesluit Wkkgz sinds 1 januari 2022 dat het ziekenhuis het aanbieden van acute zorg op een bepaalde locatie in beginsel slechts geheel of gedeeltelijk mag beëindigen of opschorten als het ziekenhuis een zorgvuldige besluitvormingsprocedure heeft gevolgd.
Deze procedure ziet erop toe dat het ziekenhuis de belangen van alle betrokken partijen meeweegt in het besluit tot gehele of gedeeltelijke sluiting. De reden hiervan is dat veel partijen met elkaar in verbinding staan in de acute zorgketen. Het sluiten van de acute zorg-afdeling op één locatie heeft bijvoorbeeld gevolgen voor de patiëntenstroom naar de acute zorg-afdeling op een andere locatie en voor de invulling van de zorgplicht door de zorgverzekeraar. Een goede beschikbaarheid en bereikbaarheid van acute zorg kan alleen blijven bestaan als de betrokken partijen de eventuele beëindiging of opschorting van een acute zorg-afdeling met elkaar afstemmen.
In de Uitvoeringsregeling Wkkgz is uitgewerkt op welke wijze de belangen van de betrokken partijen moeten worden meegewogen. Zo volgt uit die regeling dat het traumacentrum, de colleges van burgemeester en wethouders van de gemeenten in de omgeving, de voorzitter van de veiligheidsregio en de inwoners in de omgeving vrij uitgebreid geïnformeerd moeten worden op een moment dat hun inbreng nog van wezenlijke invloed kan zijn op het besluit van het ziekenhuis. Ook volgt uit de regeling dat het ziekenhuis in sommige gevallen een bereikbaarheidsanalyse bij het RIVM moet aanvragen.
Dit illustreert dat aan de sluiting van een acute zorg-afdeling een tijdrovende procedure ten grondslag kan liggen. Er is maatwerk nodig om te bepalen welke stappen het ziekenhuis precies moet zetten en wat in de gegeven omstandigheden van het ziekenhuis verwacht wordt.
Het Uitvoeringsbesluit Wkkgz en de Uitvoeringsregeling Wkkgz leggen de verantwoordelijkheid voor het volgen van de zorgvuldige besluitvormingsprocedure bij de zorgaanbieder. Dat is wel verrassend. Het is namelijk de zorgverzekeraar die verantwoordelijk is voor de beschikbaarheid van de acute zorg. Het Uitvoeringsbesluit Wkkgz en de Uitvoeringsregeling Wkkgz leggen echter geen verplichting tot het behouden van de acute zorg-afdeling aan de zorgaanbieder op. Ook volgens het Uitvoeringsbesluit Wkkgz en de Uitvoeringsregeling Wkkgz mag de zorgaanbieder ervoor kiezen om over te gaan tot sluiting , zij het alleen na toepassing van de besproken procedure. Dat strookt met de verantwoordelijkheidsverdeling in het stelsel.
Het is niet altijd mogelijk om het voornemen tot de sluiting van een acute zorg-afdeling in een vroegtijdig stadium met de betrokken partijen te delen en een uitgebreid besluitvormingsproces te doorlopen. Het Uitvoeringsbesluit Wkkgz bepaalt daarom dat de toepassing van de zorgvuldige besluitvormingsprocedure achterwege kan blijven als de veiligheid van cliënten of de zorg onmiddellijk wordt bedreigd en het volgen van deze procedure daarom niet kan worden afgewacht. In dat geval is sprake van een ‘acute sluiting’.
Bij een acute sluiting moet het ziekenhuis zo spoedig mogelijk achteraf aan de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd laten weten hoe de continuïteit van de zorg wordt beschermd. Daarnaast wordt van het ziekenhuis verwacht dat de stappen uit de zorgvuldige besluitvormingsprocedure, waar mogelijk, alsnog achteraf worden gezet. Op dit moment bestaat geen verplichting om de stappen uit de zorgvuldige besluitvormingsprocedure achteraf te zetten. Het Uitvoeringsbesluit Wkkgz laat de mogelijkheid voor de minister open om hier in een ministeriële regeling regels voor op te stellen.
Een acute personele onderbezetting, zoals een rol speelde bij Gelre Ziekenhuizen in Zutphen en locatie VUmc van Amsterdam UMC, kan een onmiddellijke dreiging vormen voor de veiligheid van cliënten of de zorg. In dat geval mag het vooraf toepassen van de volledige zorgvuldige besluitvormingsprocedure achterwege blijven. Dat was ook aan de orde bij Gelre Ziekenhuizen, waardoor een acute sluiting van de afdeling verloskunde plaatsvond. Amsterdam UMC besprak de sluiting vooraf met andere ziekenhuizen in de regio, de gemeente en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
Een acute sluiting van een acute zorg-afdeling kan maatschappelijke onrust oproepen en tot Kamervragen leiden, maar kan er bovenal toe leiden dat niet langer aan de normen van beschikbaarheid en bereikbaarheid van de acute zorg kan worden voldaan. Dit kan ernstige gevolgen hebben voor patiënten. Het is dus belangrijk om, waar mogelijk, tijdig te starten met de stappen uit de zorgvuldige besluitvormingsprocedure.
https://www.parool.nl/amsterdam/spoedeisende-hulp-vumc-vanaf-volgende-week-s-nachts-dicht-te-weinig-personeel~b78d6ad9/
https://nos.nl/artikel/2479905-groot-deel-kamer-regio-s-verdienen-democratische-inspraak-bij-sluiten-ziekenhuis
https://open.overheid.nl/documenten/a4f52c0b-3b65-4ef0-b040-01da09b8f83c/file
