De kans om ernstig ziek of afhankelijk te worden van een uitkering is ongelijk verdeeld. De meeste mensen in de leeftijdsgroep 25-60 jaar lopen relatief weinig risico, maar één procent heeft een tot wel dertig keer grotere kans op een tegenslag dan gemiddeld. Ook blijkt dat tegenslagen op het gebied van arbeid en gezondheid vaak met elkaar samenhangen. Mensen met het hoogste risico op gezondheidsklachten hebben een vier keer grotere kans afhankelijk te worden van een uitkering. Dit blijkt uit het CPB-onderzoek ‘Stapeling en voorspelbaarheid van arbeidsmarkt- en gezondheidsschokken’ dat op 14 december is gepubliceerd.
Het CPB heeft voor deze studie gebruik gemaakt van machine learning-technieken en anonieme informatie over miljoenen Nederlanders om te ontdekken of tegenslagen vooraf in te schatten zijn. Het blijkt dat de meeste mensen zich weinig zorgen hoeven te maken, maar bepaalde groepen zijn kwetsbaar. Onder andere mensen met een flexibel contract, laag inkomen, weinig vermogen of migratieachtergrond hebben een grotere kans op ziekte of baanverlies.
De studie toont ook aan dat het risico op een tegenslag sterk samenhangt met het risico op andere tegenslagen. Dit betekent dat risico’s bij dezelfde mensen stapelen. Een grote kans op gezondheidsklachten gaat bijvoorbeeld gepaard met een grote kans op baanverlies. De één procent mensen met het hoogste gezondheidsrisico heeft een vier keer grotere kans afhankelijk te worden van een uitkering. Het omgekeerde is ook het geval. De mensen met het hoogste risico op baanverlies hebben een dubbele kans ernstig ziek te worden. Ook blijken tegenslagen uit het verleden een voorbode voor tegenslagen in de toekomst. Bij mensen die te maken krijgen met problematische schulden, stijgt de kans op het afhankelijk worden van een uitkering het jaar daarop van 2% naar 10%. Voor mensen die starten met medicatie tegen psychische klachten stijgt dit risico van 2% naar 8%.
De inzichten uit de studie over de stapeling van risico’s bieden kansen voor beter beleid. Bijvoorbeeld door beleid actiever te richten op groepen met een hoog risico. Nu wordt de ondersteuning van kwetsbare groepen vaak gericht op mensen met specifieke persoonskenmerken (zoals huurders of flexwerkers), maar tegenslagen uit het verleden zijn een waardevol aanvullend criterium. Bovendien loont preventief beleid dubbel wanneer meerdere tegenslagen worden voorkomen.
