Gemeenten zijn – kort gezegd – verantwoordelijk om maatschappelijke ondersteuning te bieden aan inwoners van de gemeente indien zij dat nodig hebben. Deze maatschappelijke ondersteuning bestaat voor een groot gedeelte uit het bieden van voorzieningen aan een inwoner (een cliënt). De Wmo 2015 maakt onderscheid tussen twee soorten voorzieningen, namelijk algemene voorzieningen en maatwerkvoorzieningen.
In de praktijk is het niet altijd eenvoudig om vast te stellen of een voorziening kwalificeert als een algemene voorziening of een maatwerkvoorziening. Dit onderscheid is echter wel van groot belang voor onder meer de bekostiging van de voorziening en de voorwaarden voor gebruik van de voorziening. Het belang van dit onderscheid wordt geïllustreerd door een recente uitspraak van de rechtbank Limburg.
De casus
In deze zaak hadden twee cliënten een ZZP-er ingeschakeld voor begeleiding. Vervolgens hebben de cliënten een melding gedaan bij de gemeente om in aanmerking te komen voor een persoonsgebonden budget. Ze wensten het persoonsgebonden budget te gebruiken om de kosten van de ZZP-er te betalen. Naar aanleiding van die melding heeft het gemeentebestuur onderzoek laten verrichten naar de ondersteuningsbehoefte van de cliënten. Hieruit volgde dat de cliënten ondersteuning nodig hadden op meerdere leefgebieden die vielen onder het toepassingsbereik van de Wmo 2015. De cliënten hebben vervolgens een aanvraag ingediend voor een maatwerkvoorziening in de vorm van een persoonsgebonden budget. Het gemeentebestuur heeft deze aanvraag afgewezen, omdat de cliënten niet in aanmerking zouden komen voor een maatwerkvoorziening. De gemeente beschikte namelijk over een – in haar ogen - algemene voorziening die zij toereikend achtte om te voorzien in de ondersteuningsbehoefte van de cliënten. Nu cliënten volgens het gemeentebestuur geen recht toekwam op een maatwerkvoorziening, kwam hen ook geen recht toe op een persoonsgebonden budget. De doorslaggevende vraag in de procedure was of de voorziening van de gemeente kwalificeerde als een maatwerkvoorziening of een algemene voorziening. Indien de voorziening van de gemeente kwalificeerde als een maatwerkvoorziening, hadden cliënten immers wel recht op een persoonsgebonden budget.
Het verschil tussen een maatwerkvoorziening en algemene voorziening
De Wmo 2015 definieert een algemene voorziening als een aanbod van diensten en activiteiten dat zonder voorafgaand onderzoek naar de behoeften, persoonskenmerken en mogelijkheden van de gebruikers toegankelijk is. Een maatwerkvoorziening is volgens de Wmo een op de behoeften, persoonskenmerken en mogelijkheden van een persoon afgestemd geheel van diensten, hulpmiddelen, woningaanpassingen en andere maatregelen. De rechtbank Limburg stelt voorop dat voor een algemene voorziening kenmerkend is dat een cliënt daarvan gebruik kan maken zonder voorafgaand (diepgaand) onderzoek naar de behoeften, persoonskenmerken en mogelijkheden van deze cliënt. De rechtbank acht een globaal onderzoek om te bepalen of iemand tot de doelgroep voor de voorziening behoort wel mogelijk bij een algemene voorziening.
In dit geval komt de rechtbank Limburg tot het oordeel dat er sprake is van een maatwerkvoorziening. Het gemeentebestuur heeft een diepgaand onderzoek laten verrichten waarbij de specifieke ondersteuningsbehoefte van de cliënten is vastgesteld. Dit onderzoek ging vooraf aan de toegang tot de voorziening. In het onderzoek werd uitvoerig per leefgebied uiteengezet wat voor beperkingen de cliënt ondervond. Op basis van deze beperkingen is vervolgens het ondersteuningsaanbod van een zorgaanbieder afgestemd. Daarbij is bekeken of de zorgaanbieder deze specifieke ondersteuning in huis had of dat deze nog moest worden ingekocht. In dit kader is ook nog een medisch advies door de GGD-arts uitgebracht. Aangezien de voorziening op de specifieke kenmerken van cliënten is afgestemd, is er geen sprake van een algemene voorziening, maar een maatwerkvoorziening. Het gemeentebestuur had niet de aanvraag om een persoonsgebonden budget mogen weigeren op grond van de stelling dat de cliënten niet in aanmerking kwamen voor een maatwerkvoorziening. De voorziening die het gemeentebestuur aan cliënten wenste te verstrekken, kwalificeerde immers al als een maatwerkvoorziening.
Het onderscheid tussen een maatwerkvoorziening en algemene voorziening in de praktijk
De vraag of er sprake is van een algemene voorziening of een maatwerkvoorziening wordt door de rechter beantwoord aan de hand van de inhoud van de voorziening en het daaraan voorafgaande onderzoek. Het is niet relevant welk etiket de gemeente op de voorziening plakt. Het systeem van de Wmo 2015 maakt een strikt onderscheid tussen algemene voorzieningen en maatwerkvoorzieningen. Het is dus van groot belang om duidelijkheid te hebben of een voorziening kwalificeert als een algemene voorziening of een maatwerkvoorziening. De rechtbank Limburg noemt in zijn uitspraak een aantal voorbeelden van een algemene voorziening die het ontleent aan de wetsgeschiedenis. Deze voorbeelden zijn een klussendienst, een was- en strijkservice, anonieme hulp op afstand, sociaal-culturele voorzieningen of een crisisopvang voor daklozen. Deze voorbeelden zijn behulpzaam, maar ook niet alleszeggend voor het bepalen van de aard van de voorziening. Het gaat er om op welke wijze de specifieke voorziening wordt vormgegeven. Met andere woorden, het vaststellen van de aard van de voorziening vereist maatwerk.
___________________
Lees meer over dit onderwerp in het dossier Toekennen (maatwerk)voorzieningen.
