Huisartsen en gemeenten werken allebei voor de gezondheid en het welzijn van inwoners. Ze hebben dan ook een belangrijke rol in het sociaal domein. Toch werken huisartsen en gemeenten niet altijd optimaal samen. Hoe kan dat beter? Onlangs spraken gemeenten en huisartsen er met elkaar over tijdens de digitale Divosa Vrijdag, onder leiding van Thelma van Petersen, directeur Maatschappelijke ontwikkeling bij de gemeente Gouda en programmaraadslid van het Programma Sociaal Domein.
Hebben jullie samenwerkingsafspraken met huisartsen?, vraagt Van Petersen aan de circa 45 aanwezigen, voornamelijk gemeenten. Zo’n twee derde van de gemeenten antwoordt bevestigend. ‘Pakweg een derde van de gemeenten heeft dus geen samenwerkingsafspraken met gemeenten’, concludeert Van Petersen. 'Werk aan de winkel dus.’
Waarom is samenwerken tussen huisartsen en gemeenten belangrijk? 'Huisartsen zien dagelijks patiënten met gezondheidsklachten, maar vaak blijken daarnaast ook andere sociale problemen te bestaan’, vertelt Maurice Bom die huisarts is in Amsterdam Zuidoost.
‘Soms onderhouden die klachten het probleem, maar het kan ook zijn dat ze een blokkade vormen om het probleem op te lossen. Denk aan een slaapstoornis bij mensen die schulden hebben. Alles draait dan om de juiste zorg op de juiste plek.’
Toch werd bij de ontwikkeling van wijkteams in Amsterdam naar aanleiding van de decentralisaties, nu vijf jaar geleden, aanvankelijk niet echt gedacht aan de huisarts als actieve partner. En dat is best gek, vindt Maurice Bom. ‘Wij kennen onze patiënten. Die vertrouwensband kan helpen om problemen op sociaal vlak op te lossen, mits er goede samenwerkingsafspraken zijn met het sociaal domein.’
Goed samenwerken kost tijd, vooral het samen afstemmen, tussen gemeente en huisarts. Maar het levert ook veel op, zoals in Veghel – het epicentrum van de eerste coronagolf. De samenwerking tussen huisartsen, gemeente Veghel en partijen was zo goed op stoom, dat zij zelfs in piektijden makkelijk konden schakelen met elkaar. Milan Poucki, huisarts in Veghel: ’Dag en nacht konden we bijvoorbeeld met de wethouder appen om locaties te vinden om mensen met coronaklachten te onderzoeken. Dat hebben we allemaal gewonnen door de afgelopen jaren in elkaar te investeren.’
Huisartsen in Veghel ontwikkelden zich zo tot natuurlijke sparringpartner van de gemeente. Poucki geeft een voorbeeld. ‘Zo zijn we samen gaan optrekken in een ouderenproject. Kwetsbare ouderen kregen een preventief gesprek met de huisarts, waarna direct een gesprek volgde met de ouderenadviseur in de huisartsenpraktijk over thema’s als eenzaamheid, rouw en schulden. We zagen een toename van mensen die bijvoorbeeld gingen deelnemen aan een wandelclub. En dat leidde weer tot minder fysieke klachten – fantastisch.’
Sommige huisartsenpraktijken kiezen ervoor om samen met gemeenten een praktijkondersteuner aan te nemen voor het sociaal domein.
In Amsterdam Zuidoost en Utrecht werken huisartsen hiervoor met de aanpak Krachtige Basiszorg om de samenwerking met het wijkteam vorm te geven. ‘Wij hebben een praktijkondersteuner speciaal voor het sociaal domein aangenomen met financiering van zorgverzekeraar Zilveren kruis’, vertelt Maurice Bom.
‘Die praktijkondersteuner ontrafelt samen met de patiënt in een uur of deze knelpunten ervaart op 4 domeinen. Vervolgens zoeken ze samen naar oplossingen. Dat betekent dat de praktijkondersteuner de wijk goed moet kennen, ook de vrijwilligersinitiatieven.’
Waar de huisarts eerst 90 procent van die vragen doorverwees naar de tweedelijns jeugdhulp, is dat sinds de toevoeging van de praktijkondersteuner nog maar 30 procent.
De gemeente Leeuwarden heeft op haar beurt nu drie jaar ervaring met de inzet van praktijkondersteuners bij vragen over jeugdhulp. Om zo in een eerder stadium laagdrempelig adequate zorg en ondersteuning te bieden aan kinderen en ouders. Doel is ernstige problematiek voorkomen en eerder te signaleren. Met succes. Waar de huisarts eerst 90 procent van die vragen doorverwees naar de tweedelijns jeugdhulp, is dat sinds de toevoeging van de praktijkondersteuner nog maar 30 procent.
Het Rotterdamse gezondheidscentrum Lijn 2 – in Rotterdam Zuid, met ongeveer 10.000 patiënten – heeft dit jaar vier dagen per week een praktijkondersteuner beschikbaar voor patiënten met financiële problemen.
Schulden hebben namelijk een direct effect op de gezondheid van mensen. Wat kan in de spreekkamer van de huisarts gebeuren zodat problematiek naar boven komt? Dit geeft de mogelijkheid om snel en in vertrouwde omgeving samen met mensen tot financieel overzicht komen waarna passende opvolging, hulp of ondersteuning mogelijk is.
Samenwerken tussen huisartsen en gemeenten leidt tot meer tevreden en gezondere inwoners, vermindert werkdruk van zorgprofessionals en vergroot het werkplezier (Erik Dannenberg, Divosa)
Minder druk op huisartsen, minder psychosociale klachten en minder onnodige zorg. Dat zijn de opbrengsten van de aanpak Welzijn op recept in Amsterdam. Het is een aanpak waarbij de gemeente, welzijnsorganisaties en huisartsen samenwerken om mensen met niet-medische, sociale klachten te ondersteunen. Huisartsen en andere zorgverleners in de eerste lijn verwijzen daarbij mensen met psychosociale klachten door naar welzijnscoaches. Meestal gaat het om mensen met klachten waarvoor vaak geen medische oorzaak wordt gevonden. Doel van de aanpak is het welbevinden van mensen vergroten.
‘Om jaloers van te worden’, reageert voorzitter Thelma van Petersen. ‘Zouden dergelijke afspraken niet landelijk gemaakt kunnen worden, in plaats dat alle gemeenten apart met huisartsen afspraken maken?’ Ervaringen met zorgverzekeraars en gemeenten over de financiering verschillen, legt huisarts Maurice Bom uit. Een deelnemer: ‘De structuren voor betaling van gemeenten en verzekeraars ondersteunen niet vanzelfsprekend de goede werkwijze. Het hangt erg van een aantal enthousiaste mensen af.’
Peter Leeflang, MT-lid Basiszorg bij het ministerie van VWS: ‘Hoe maak je het praktisch voor gemeenten?, dat is de vraag. De samenwerking tussen gemeenten en huisartsen raakt ook preventie. We hebben nu een Preventieakkoord, maar er komt ook een nieuw regeerakkoord aan. Wat zou goede input zijn voor het nieuwe kabinet? Vanuit het ministerie van VWS willen we het juiste doen om de samenwerking te stimuleren.’
‘Samenwerken tussen huisartsen en gemeenten leidt tot meer tevreden en gezondere inwoners, vermindert werkdruk van zorgprofessionals en vergroot het werkplezier’, concludeert Divosa-voorzitter Erik Dannenberg. Leeflang: ‘Dat is inderdaad de win-win die we met elkaar zoeken.’
