De gemeenteraad van Oldenzaal heeft in september een opmerkelijke motie aangenomen, zo las ik in Binnenlands Bestuur. De huishoudelijke hulp moet uit de Wmo worden gehaald en naar de bijzondere bijstand worden overgeheveld. Dit is alleen al opmerkelijk omdat een gemeente daar helemaal niet over gaat. Gemeenten voeren wel de Participatiewet (waaronder de bijzondere bijstand valt) en de Wmo 2015 uit, maar het bepalen van wat in die wetten staat, is aan het parlement.
De gemeenteraad van Oldenzaal weet natuurlijk zelf ook wel dat gemeenten deze wetten niet kunnen wijzigen. De motie moet dan ook worden gezien als een opdracht aan het college om te gaan lobbyen voor de gewenste wetswijziging. Tevens worden andere gemeenten opgeroepen om hetzelfde te doen. De achtergrond van de motie is dat vanwege het abonnementstarief van €19 per maand in de Wmo 2015 voor de huishoudelijke hulp, de kosten voor gemeenten voor deze voorzieningen de pan uitrijzen. Het afschaffen van de dit abonnementstarief wordt weinig kansrijk geacht en daarom wordt gepleit voor het helemaal schrappen van de huishoudelijke hulp uit de Wmo 2015.
Maar is het eigenlijk wel zo verstandig om de huishoudelijke hulp over te hevelen naar de bijzondere bijstand? Ik zeg nee.
Ten eerste kun je in wezen niet iets overhevelen naar de bijzondere bijstand. Het recht op bijzondere bijstand is namelijk niet gekoppeld aan bepaalde kosten. Bijzondere bijstand ziet namelijk op noodzakelijke kosten welke worden veroorzaakt door bijzondere omstandigheden en die niet uit (een inkomen ter hoogte van) een bijstandsuitkering kunnen worden betaald en ook niet uit de verdere draagkracht van betrokkene. Dit vergt altijd een individuele beoordeling van de noodzaak van de kosten, de bijzondere omstandigheden en iemands draagkracht. Uiteraard is het wel zo dat als er voor bepaalde kosten geen enkele andere regeling meer is aan te wijzen, je vanzelf bij de bijzondere bijstand als laatste mogelijkheid uitkomt. Maar dat wil nog niet zeggen dat iemand dan ook altijd die bijzondere bijstand krijgt.
Het overlaten aan de bijzondere bijstand of iemand al dan niet een vergoeding kan krijgen voor de kosten van huishoudelijke hulp zou dan ook een enorme verslechtering betekenen van de rechtspositie van de mensen die zijn aangewezen op die huishoudelijke hulp. En wel een verslechtering die nog eens vele malen verder gaat dan de afschaffing van het abonnementstarief. Het is dus ook niet goed voorstelbaar dat een politicus die niet wil morrelen aan het abonnementstarief wél zou willen instemmen met het helemaal schrappen van de huishoudelijke hulp uit de Wmo 2015. Daarmee zou immers veel meer worden prijsgegeven dan alleen maar het abonnementstarief. In zoverre lijkt mij hetgeen waartoe de motie van Oldenzaal oproept dan ook een kansloze zaak.
Maar het zou te gemakkelijk zijn om met deze constatering te eindigen. Er zijn immers grote tekorten in het gemeentelijk sociaal domein en het abonnementstarief is daarvan één van de oorzaken. De oproep van Oldenzaal moet dan ook worden gezien als een wanhoopskreet oom gemeenten hier te hulp te komen. Dat zou het Rijk kunnen natuurlijk kunnen doen door gemeenten extra geld te geven. Maar er zou ook nog eens naar dat abonnementstarief gekeken kunnen worden. Je kunt eenvoudig constateren dat het niet echt nodig is dat ook hele rijke mensen niet meer dan €19 per maand hoeven te betalen voor de huishoudelijke hulp. Daar kun je ook wat aan doen zonder het abonnementstarief helemaal af te schaffen. Je kunt bijvoorbeeld een inkomensgrens hanteren, eventueel meerdere, waarboven er een hoger tarief geldt. Zo kun je het abonnementstarief als zodanig handhaven en toch recht doen aan het principe dat sterkere schouders ook zwaardere lasten kunnen dragen.
Lees over dit thema verder in de dossiers Toekennen (maatwerk)voorzieningen en Participatiewet
