Eindhoven heeft, net zoals in een aantal andere steden, te kampen met ondermijnende criminaliteit. Steeds meer komt het besef dat als je ondermijning wilt stoppen, je ook de navelstreng tussen de criminele netwerken en de risicogroepen die in aanmerking komen als ‘nieuwe handlangers’ moet doorknippen. Maar hoe doe je dit? En tegen welke knelpunten en uitdagingen loop je dan aan?
Door Peter van Dusseldorp van TwynstraGudde
Criminele netwerken maken steeds meer gebruik van jongeren (vaak nog kinderen), om allerhande hand- en spandiensten te verrichten. Daarbij lopen de jongeren, ook wel ‘jonge aanwas’, vaak de risico’s, terwijl de ‘grootverdieners’ op veilige afstand blijven. Denk hierbij aan werkzaamheden in hennepplantages, XTC-laboratoria, drugshandel, rondbrengen van pakketjes en jeugdprostitutie. Jongeren worden daarvoor geronseld en/of ze worden aangetrokken door het ‘snel geld verdienen’. Eenmaal in het wereldje is het moeilijk om er weer uit te komen.
Om dit probleem aan te pakken, heeft de gemeente Eindhoven begin 2021 het project ‘Preventie jonge aanwas’ in het kader van het brede offensief tegen ondermijnende criminaliteit (BOTOC) in twee kwetsbare wijken opgestart.
Om ervoor te zorgen dat ‘jonge aanwas’ niet betrokken raakt bij ondermijnende criminaliteit, is het van belang dat partners uit het sociaal domein goed worden betrokken. Denk hierbij aan het maatschappelijk werk, jeugd- en jongerenwerk, Veilig Thuis en scholen. Deze partners hebben vaak nog niet eerder door deze bril naar hun doelgroep gekeken en weten ook niet goed hoe ze signalen daarvan moeten herkennen en wat ze daar dan mee kunnen.
In Eindhoven hebben wij een aantal stappen ondernomen, om zo de wereld van het veiligheidsdomein en het sociaal domein dichter bij elkaar te brengen. Een deel van deze stappen bestond uit het creëren van bewustwording bij frontlijnprofessionals. De bewustwording was vooral gericht op het herkennen van uitingen van ondermijning, herkennen van kwetsbare jongeren, herkennen van bepaalde risicofactoren in een gezin. Daarbij hebben we ook een handelingsperspectief geboden.
Daarnaast hebben wij samen met de gemeente ingezet op de persoonsgerichte aanpak/begeleiding van jongeren die al met de politie in aanraking zijn geweest in het kader van de aanpak van ondermijning door kernlid te zijn van een problematische jongerengroep of jongeren die nog geen registraties hebben, maar wel zijn opgemerkt door een frontlijnprofessional. Verder zijn scholen met een relatief groot aantal risicojongeren geïdentificeerd. Op deze scholen is gericht voorlichting gegeven aan leerlingen en docenten.
We hebben te maken met een doelgroep die – eenmaal in de persoonsgerichte aanpak – nog steeds benaderd wordt door het criminele netwerk en wordt uitgedaagd om snel geld te verdienen. Regelmatig bezwijkt men toch daarvoor. De aanpak werkt alleen als ronselaars én negatieve rolmodellen (zichtbaar) buiten spel worden gezet (door de partners in het veiligheidsdomein). Daarnaast zien we dat informatiedeling tussen de partners in het veiligheidsdomein en zorgpartners in het sociaal domein ingewikkeld is. Vaak is er een samenwerkingsconvenant, inclusief informatieprotocol nodig. Bij een adequate aanpak zijn meer dan tien partners betrokken. Die moeten daar allemaal aan meewerken én een eigen privacy impact assessment uitvoeren.
Projectmatig is het moeilijk om precies te benoemen wanneer welke resultaten zijn behaald. Er is een grote afhankelijkheid van inzet, betrokkenheid en mogelijkheden van de ketenpartners. En de doelgroep zelf laat zich ook niet bepaald in een projectplanning persen. Dat betekent dat er vertrouwen bij de gemeente moet zijn ‘dat de goede dingen gedaan worden’ in plaats van te sturen op uitgewerkte planningen en gedetailleerde uitputtingsbegrotingen.
Ik heb samen en voor de gemeente Eindhoven met ketenpartners een stap gezet in de goede richting om aanwas van jonge criminelen tegen te gaan. Als projectleider coördineer ik het project op een domein overstijgende manier binnen de gemeente en verbind ik ketenpartners aan een gemeenschappelijke aanpak vanuit een maatschappelijke urgentie.
In Eindhoven gaan we het probleem dat kwetsbare jongeren verzeild raken in de criminaliteit, daarin misbruikt worden door de zwaardere criminelen en daarna aan de kant geschoven worden met dit project niet helemaal oplossen. Ook niet binnen de twee focuswijken. Dat vergt veel grotere ingrepen, zoals structureel weerbaardere wijken en het toedienen van grotere slagen aan de ondermijnende criminaliteit. Maar we zetten stapjes in de goede richting. We leren daarvan en we bezorgen toch enkele jongeren een beter toekomstperspectief dan dat zij hiervoor hadden.
