Verminder de verliezen op gemeentepolissen

Volgens het Centraal Planbureau kan de gemeentepolis een waardevol instrument zijn voor een integrale aanpak van armoede, gezondheid en schulden bij mensen met een laag inkomen. In augustus publiceerde het Centraal Planbureau enkele verbeteropties om de gemeentepolissen te bestendigen en te verbeteren.(1) Onderstaand wordt ingegaan op de eerste verbeteroptie, te weten een verbetering van de risicoverevening.

Risicoverevening

Zorgverzekeraars mogen niemand weigeren voor de basisverzekering en ook mogen zij de premie niet differentiëren naar risicokenmerken van de verzekerde. Omdat de voorspelde zorgkosten per persoon sterk verschillen, variërend van minder dan 400 tot meer dan 400.000 euro per jaar, vindt risicoverevening plaats. Verzekeraars ontvangen een compensatie voor elke verzekerde, rekening houdend met gezondheidskenmerken van die verzekerde.

Voorspelbare verliezen

Hoewel de Nederlandse risicoverevening tot de beste ter wereld behoort, worden chronisch zieken nog steeds ondergecompenseerd. Voor de groep mét een chronische aandoening (52% van de bevolking) resteert een voorspelbaar verlies van gemiddeld 84 euro per verzekerde per jaar. Voor de groep zonder chronische aandoening (48%) is sprake van een voorspelbare winst van 91 euro per verzekerde per jaar. (2) Het totale verlies op de groep chronisch zieken bedraagt circa driekwart miljard euro per jaar.

Om twee redenen bevatten de gemeentepolissen relatief veel chronisch zieken: ten eerste vanwege de samenhang tussen laag inkomen en slechte gezondheid, en ten tweede vanwege zelfselectie binnen de doelgroep. Veel gemeentepolissen hebben een zeer uitgebreide aanvullende verzekering omdat zij specifiek zijn bedoeld voor de minima met hoge verwachte zorgkosten. Voor minima met lage verwachte zorgkosten is de gemeentepolis niet aantrekkelijk omdat er goedkopere alternatieven bestaan. De gemeentepolissen zullen door deze zelfselectie relatief veel chronisch zieken met relatief hoge zorgkosten bevatten. Het is daarom zeer aannemelijk dat zorgverzekeraars door de imperfecte risicoverevening een voorspelbaar verlies lijden op de gemeentepolissen.

Buitenlandse commerciële zorgverzekeraars

Waarom zijn de verliezen op gemeentepolissen nu opeens een probleem, en niet 10 jaar geleden?

Tot twee jaren geleden waren de chronisch zieken min of meer gelijk verdeeld over de zorgverzekeraars. De meeste zorgverzekeraars compenseerden de verliezen op de gemeentepolissen met winst op een budgetpolis. Dit niet-op-winst gerichte gedrag van de zorgverzekeraars heeft ongetwijfeld te maken met hun sociale achtergrond en intrinsieke motivatie om van het zorgstelsel een succes te maken.

Maar de situatie is veranderd omdat sinds 2018 twee buitenlandse commerciële verzekeraars (IptiQ uit Luxenburg en Eucare uit Malta) tot de Nederlandse zorgverzekeringsmarkt zijn toegetreden. Deze buitenlandse verzekeraars hebben niet de sociale achtergrond die de Nederlandse zorgverzekeraars hebben. Zij hebben geen gemeentepolissen, maar wel de polissen met gezonde verzekerden, en kunnen daardoor een lagere premie vragen. Zodra echter één zorgverzekeraar begint met risicoselectie, kunnen de andere verzekeraars niet achterblijven, hoe sociaal ze ook zijn. Hierdoor bestaat het risico van een sneeuwbaleffect van toenemende risicoselectie. Het is dan ook begrijpelijk dat zorgverzekeraars steeds minder bereid zijn om gemeentepolissen onder de kostprijs te blijven verkopen.

Het sneeuwbaleffect van toenemende risicoselectie kan er toe leiden dat het sociale karakter van de Nederlandse zorgverzekeraars het noodgedwongen zal afleggen tegen de drang van zorgverzekeraars om niet failliet te gaan. Dit is niet zozeer zorgverzekeraars aan te rekenen, maar wel de overheid, die de concurrerende zorgverzekeraars confronteert met prikkels tot risicoselectie. Het is dan ook de taak van de overheid deze perverse prikkels weg te nemen.

Oplossing

Gelukkig is het mogelijk de bovengenoemde voorspelbare verliezen op chronisch zieken in één klap weg te nemen door de vereveningsbijdragen op een andere wijze te berekenen.(3) Helaas weigert minister Bruins (Medische Zorg) die effectieve oplossing toe te passen. Hij heeft de Tweede Kamer alleen een toezegging gedaan om te (laten) onderzoeken of chronisch zieken echt wel voorspelbaar verliesgevend zijn. Dat is een onderzoek naar bekende feiten (4,5) en leidt alleen maar tot onnodig uitstel. De sneeuwbal van toenemende risicoselectie kan hard rollen.

De Tweede Kamer moet geen genoegen nemen met Bruins’ toezegging van een “onderzoek waarvan de uitkomsten reeds bekend zijn”, maar moet ervoor zorgen dat bovengenoemde voorspelbare verliezen op chronisch zieken zo snel mogelijk worden beëindigd. Dit zal de verliezen op gemeentepolissen verminderen.

Het volledig tot nul reduceren van deze verliezen (6) lijkt niet juist. Veel gemeentepolissen vergoeden in de aanvullende verzekering de kosten die onder het eigen risico van de basisverzekering vallen, waardoor het remgeld-effect van het eigen risico wordt weggenomen. Dit leidt tot extra moral hazard en extra kosten in de basisverzekering, die volgens de criteria van de regering niet via de risicoverevening gecompenseerd behoren te worden.

Omdat onbekend is in welke mate de gemeentepolissen door de imperfecte risicoverevening worden onder gecompenseerd, verdient het aanbeveling dit met nader onderzoek in beeld te brengen. Hierbij dient rekening te worden gehouden met de bovengenoemde extra moral hazard.