Ruim een miljoen Nederlanders betaalt elk jaar eigen bijdragen voor langdurige zorg. Bijna 1 op de 3 mensen die eigen bijdragen betalen, wordt geconfronteerd met stapelfacturen. Dat zijn facturen waarin eigen bijdragen voor meerdere maanden tegelijk in rekening wordt gebracht. Vaak gaat het hierbij om kwetsbare mensen zoals ouderen die permanente zorg nodig hebben, mensen met een handicap en mensen met een psychische aandoening. Stapelfacturen kunnen leiden tot financiële onzekerheid en betalingsproblemen bij deze groep mensen, maar daar heeft de minister geen zicht op.
Het aantal burgers dat stapelfacturen Wmo-abonnementstarief ontvangt is groter dan op het eerste gezicht lijkt
Via de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) betalen ruim 650.000 mensen een eigen bijdrage voor bijvoorbeeld hulp in de huishouding. Ook mensen die beschermd wonen via de Wmo vallen hieronder. Via de Wet langdurige zorg (Wlz) betalen nog eens 400.000 mensen een eigen bijdrage voor intensieve zorg. De eigen bijdrage voor hulp via de Wmo (het abonnementstarief) bedroeg in 2023 € 19 per maand. De eigen bijdrage voor Wmo-beschermd wonen of de Wlz varieerde van € 183 tot € 2.652 per maand.
De berekening en inning van de eigen bijdrage wordt gedaan door het CAK. Dat heeft 12 maanden de tijd om een rekening te sturen nadat zorg is verleend. En er kunnen tot 12 maanden later nog correcties volgen.
Stapelfacturen ontstaan om meerdere redenen. Een ‘ingebakken’ oorzaak van stapelfacturen zijn de afgesproken doorlooptijden voor alle betrokken instanties. Gemeenten en zorgkantoren hebben een maand om gegevens aan te leveren bij het CAK. Daarna verzamelt het CAK nog extra gegevens bij de Basisregistratie Personen, Belastingdienst en/of het UWV en de Sociale Verzekeringsbank. Daardoor lukt het niet altijd om binnen een maand nadat iemand zorgt ontvangt, een rekening voor de eigen bijdrage te sturen. Ook dat leidt tot rekeningen voor meerdere maanden tegelijk.
Het kan ook gebeuren dat de afgesproken termijnen niet worden gehaald of dat een fout is gemaakt bij het aanleveren van gegevens aan het CAK door gemeenten (Wmo) of zorgkantoren (Wlz) die moet worden gecorrigeerd. Dat betekent dat meerdere maanden zorg in een keer in rekening worden gebracht, een stapelfactuur dus.
De minister van VWS heeft al in 2018 aangegeven stapelfacturen een serieus probleem te vinden, en heeft vanaf 2019 verschillende maatregelen genomen. Toch blijven grote groepen burgers stapelfacturen ontvangen. Het gaat vaak om kwetsbare burgers die extra gevoelig voor (financiële) onzekerheid kunnen zijn.
De minister is voor informatie over stapelfacturen afhankelijk van het CAK én de rapportages van de Nederlandse zorgautoriteit (NZa). Door de manier waarop deze informatie is ingericht, heeft de minister echter geen duidelijk zicht op het aantal burgers dat daadwerkelijk stapelfacturen ontvangt. Ook weet de minister niet hoe vaak deze klanten stapelfacturen ontvangen, om welke bedragen het gaat en of klanten moeten nabetalen of geld terugkrijgen.
De Rekenkamer heeft onderzoek gedaan naar het aantal mensen dat stapelfacturen ontvangt. Vergeleken met de informatie die de minister krijgt, geeft dat een ander beeld van de omvang van het probleem. Bijna 1 op de 3 klanten met zorg op grond van de Wmo of de Wlz krijgt wel eens een stapelfactuur. Zo ontvingen in 2022 ruim 200.000 mensen een stapelfactuur voor hulp via de Wmo. Dat is ruim 32 procent van het totaal aantal Wmo-gebruikers. Bij de Wlz gaat het om ruim 125.000 mensen.
Het kabinet is van plan om andere regels in te voeren voor de eigen bijdrage bij Wmo-zorg of –ondersteuning (VWS 2023). De bedoeling is om vanaf 2026 een eigen bijdrage in te voeren die afhankelijk is van het inkomen en vermogen van degene die de zorg ontvangt. Dit moet in de plaats komen van het huidige abonnementstarief voor de Wmo. In de nieuwe situatie is het uitvoeringsproces vanaf 2026 complexer en wordt de kans op stapelfacturen dus groter.
