Mede door de vergrijzing en de invoering van de lage financiële eigen bijdrage (abonnementstarief) neemt de vraag naar Wmo-voorzieningen komende jaren met gemiddeld 7% per jaar toe, zo blijkt uit cijfers van de VNG. In sommige gemeenten loopt het aantal aanvragen zelfs op met meer dan 20%. Gemeenten kunnen en willen deze rekening niet meer betalen en zoeken naar onorthodoxe manieren om het aanbod betaalbaar te houden. Daarbij worden dikwijls de grenzen van de wet opgezocht of zelfs overschreden, terwijl de vraag niet wordt afgeremd.
Dat we gemiddeld ouder worden en langer thuis blijven wonen zorgt logischerwijs voor een toename in de vraag naar ondersteuning thuis. Het abonnementstarief maakt dat de eigen bijdrage niet afhankelijk is van zorgverbruik of inkomen, maar voor iedereen gelijk is. In veel gemeenten zien we ouderen elkaar aanmoedigen om ondersteuning aan te vragen, het kost immers maar €19 per maand. De gemeente heeft vervolgens weinig argumenten om deze aanvragen af te wijzen, waardoor meer ondersteuning wordt aangeboden. Niet bepaald wat ooit met de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) beoogd werd. Deze wet moest er immers – vrij vertaald – voor zorgen dat inwoners zelf regie hielden over hun ondersteuningsvraag, zelf met oplossingen kwamen of die zochten bij hun naasten. Alleen wanneer deze niet toereikend is, wordt ondersteuning geboden vanuit de Wmo.
Om het stelsel toch betaalbaar te houden zien we gemeenten de grenzen van de regels opzoeken. Eén gemeente poogde bijvoorbeeld om de huishoudelijke hulp onder te brengen in de Wet bijzondere bijstand om zodoende onder het abonnementstarief uit te komen. Andere gemeenten onderzoeken of de huishoudelijke hulpen niet conform een ‘goedkopere’ cao kunnen worden verloond. Weer andere gemeenten laten doelbewust de wachtlijsten fors oplopen om zodoende de instroom te beperken.
Doorgaans doen gemeenten hun best een nieuw evenwicht te vinden tussen het in stand houden van een basisvoorziening voor kwetsbare inwoners en hun financiële mogelijkheden. Dit evenwicht dreigt te worden verstoord door het gemak waarmee in sommige gevallen een beroep wordt gedaan op gemeentelijke voorzieningen. Voor inwoners is de financiële schaarste niet altijd goed voelbaar, deels doordat vanuit gemeenten heldere communicatie ontbreekt over het zoeken naar een evenwicht waarin niet iedereen de gewenste ondersteuning kan ontvangen. Hierdoor blijft vooralsnog uitsluitend de gemeente het kind van de rekening.
De boodschap is dat we met z’n allen de schaarste moeten verdelen. Niet om de financiële verantwoordelijkheid te verleggen, maar om duidelijk te maken dat er een beroep wordt gedaan op de solidariteit van inwoners. Het betaalbaar houden van de Wmo is een opgave van ons allemaal. Voor gemeenten is het nu de kunst om de impact klein en tastbaar te houden, zodat voor iedereen duidelijk is hoe zij hieraan kunnen bijdragen. Een onderliggende maatregel kan zijn om inwoners (vrijblijvend) iets terug te vragen voor de ontvangen ondersteuning. Geen geld maar een kleine dienst, zoals een bezoekje aan een eenzaam iemand of door iets te betekenen in het wijkcentrum. In veel wijken wordt al veel voor andere inwoners gedaan en is het niet eenvoudig de solidariteit te vergroten. Maar zo leggen we wel een beter fundament voor het betaalbaar houden van ondersteuning. De vergrijzing vraagt om solidariteit, juist nu!
Lees verder over Berenschot
