De Wet langdurige zorg in zijn huidige vorm belemmert de samenwerking tussen professionele zorgverleners en de informele zorg die wordt geleverd door bijvoorbeeld mantelzorgers. In het ‘Signalement Passende langdurige zorg – van zelfredzaam naar samenredzaam’ pleit het Zorginstituut ervoor de wet- en regelgeving aan te passen om die belemmeringen weg te nemen. Pas dan krijgen lokale gemeenschappen waar mensen elkaar helpen meer ruimte om hulpvragen op te pakken op een manier die past bij de persoonlijke situatie van degene die zorg nodig heeft. Binnen zo’n gemeenschap zijn mensen ‘samenredzaam’ en kunnen zij samen hulpvragen oplossen, waardoor professionele zorg minder of pas later nodig is. Deze blijft dan beschikbaar voor mensen die het echt nodig hebben. Het signalement geeft oplossingsrichtingen die de overbelaste langdurige zorg lucht geven op een manier waarbij niemand buiten de boot valt.
Langdurige zorg is er voor ouderen, mensen met een beperking en mensen met een psychische aandoening die blijvend 24 uur per dag zorg of ondersteuning nodig hebben. Deze groep mensen wordt steeds groter en heeft langer zorg nodig uit de Wet langdurige zorg (Wlz), terwijl er minder mensen zijn om het werk te doen. Tegelijkertijd ontstaan er binnen de huidige zorgstructuur nieuwe samenwerkingsvormen tussen zorgprofessionals, vrijwilligers en mantelzorgers om zorg te leveren aan de groeiende groep kwetsbare mensen.
“Om de passende zorg te versnellen is het belangrijk om de zorg anders te benaderen. We pleiten ervoor om de nadruk te verleggen van het individu en zelfredzaamheid naar samenredzaamheid en omzien naar elkaar. Het anders organiseren van de zorg moet dit ondersteunen”, aldus Karin Timm, bestuurder Zorginstituut Nederland.
Bij gelijkwaardige samenwerking gaat het om samen oplossen van hulpvragen. Het informele netwerk – zoals mantelzorgers, buren en vrijwilligers –, degene die zorg nodig heeft en de zorgprofessional gaan met elkaar in gesprek en maken afspraken over het bieden van hulp. Professionele zorg is daarbij niet de eerste oplossing, maar een aanvulling op zorg en ondersteuning door het netwerk. De regie ligt bij de persoon die zorg en ondersteuning nodig heeft of bij de directe naasten.
Lokaal en regionaal is er een groot aantal voorbeelden van zorgzame gemeenschappen die op deze manier succesvol werken. Om hier landelijk navolging aan te kunnen geven is aanpassing van de Wlz nodig. Bijvoorbeeld het meenemen van de sociale context bij de indicatiestelling voor de Wlz. En het mogelijk maken om zorg ook op andere manieren te financieren. Nu sluit de Wlz de zorg uit andere domeinen (Zorgverzekeringswet (Zvw) en Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo)) uit en dat staat passende oplossingen in de weg.
Het signalement is een belangrijke aanvulling op al lopende initiatieven om passende langdurige zorg mogelijk te maken, zoals het ‘Generiek kompas - samen werken aan kwaliteit van bestaan’ het ‘Kwaliteitskompas gehandicaptenzorg 2023-2028’ en ‘Kwaliteitskader woonzorg in de langdurige GGZ’. Voor het signalement heeft het Zorginstituut onder meer inhoudelijke gesprekken gevoerd met diverse deskundigen en partijen die een rol spelen in de langdurige zorg en ondersteuning, binnen én buiten de zorg. In het signalement worden drie oplossingsrichtingen voorgesteld: aanpassen van het zorgstelsel, gelijkwaardige samenwerking tussen professionele en informele zorg, en het stimuleren van lokale initiatieven voor domeinoverstijgende samenwerking en gezonde leefgemeenschappen. De betrokken partijen werken de oplossingsrichtingen uit. Het Zorginstituut werkt hierin met hen samen en bewaakt de voortgang.
