Kan AI ons helpen bij het verbeteren van onze dienstverlening en de ondersteuning van onze cliënten en medewerkers? In een wereld waar technologische vooruitgang in een razend tempo plaatsvindt, is dit een belangrijke vraag voor organisaties in de gezondheidszorg. David Tom, managing consultant Digital & AI in het zorgteam van Berenschot, deelt zijn inzichten.
AI verwondert. Het heeft het potentieel om diverse administratieve en routinematige taken in de gezondheidszorg over te nemen. Denk aan het plannen van afspraken, beheren van medicatieschema's en het genereren van persoonlijke zorgplannen. Ook kan AI worden ingezet voor het monitoren van vitale functies en het doen van gezondheidsaanbevelingen op basis van verzamelde data. Sensoren kunnen bijvoorbeeld de gezondheidstoestand van cliënten continu in de gaten houden, waarna AI aanbevelingen doet voor onder andere voeding, beweging en medicatie. Er zijn mooie ontwikkelingen zichtbaar in generatieve AI: de mogelijkheid om in het cliëntendossier een samenvatting te maken van het behandelverleden van een cliënt. Ideaal voor zorgprofessionals om zich snel in te lezen als zich een nieuwe cliënt meldt.
Ondanks deze voordelen blijven hogere cognitieve functies, zoals kritisch denken en complexe beslissingen nemen – vooral wanneer morele aspecten in het spel zijn – het domein van mensen. AI kan bluffen en overziet bovendien niet de totale context zoals mensen dat wel doen, en deze beperkingen moeten we niet uit het oog verliezen. Dit betekent dat de mens altijd een rol moet hebben in het uiteindelijke besluit.
Voor een toekomstbestendige gezondheidszorg is het zaak te focussen op de praktische implementatie van AI, ondersteund door een duidelijke strategie enerzijds met daarbij inzet op samenwerking tussen zorginstellingen. Voor wat betreft de strategie is de eindverantwoordelijke voor de zorginhoud in de lead. Te vaak belandt AI op het bordje van bedrijfsvoering of ICT, maar die zouden op dit onderwerp een faciliterende rol moeten vervullen. Daar komt bij dat zorginstellingen op dit moment simpelweg over te weinig medewerkers beschikken met kennis en kunde om hiermee aan de slag te gaan. Laat daarom de pioniers samenwerken met collega's van andere zorgorganisaties.
Daarnaast moeten zorginstellingen samenwerken met technologieproviders en beleidsmakers om de implementatie van AI soepel te laten verlopen en te laten aansluiten bij de behoeften van cliënten en zorgverleners. Het gezamenlijke doel moet zijn AI te gebruiken als hulpmiddel om de kwaliteit van zorg te verbeteren, niet als doel op zich. Dit vraagt gezamenlijke inspanningen om duidelijke richtlijnen en best practices te ontwikkelen, evenals het delen van kennis en ervaringen binnen de sector. Enkele regionale initiatieven zijn die goede weg al ingeslagen.
Zoals gezegd, AI is een middel en geen doel. Bij het oplossen van maatschappelijke vraagstukken is AI slechts één van de mogelijke oplossingen. Uitgangspunt is daarbij steeds de vraag: hoe zijn zorgprofessional en client rond het behandel- of begeleidingscontact optimaal te ondersteunen met gepaste en juiste informatie? Dat kan door middel van AI, maar meestal is een handig dashboard net zo praktisch en vaak nog beter controleerbaar ook.
De huidige enorme AI-push vanuit leveranciers geeft veel organisaties het gevoel dat ze de boot niet mogen missen. Echter, veel zorginstellingen zijn nog helemaal niet klaar om met AI aan de slag te gaan. Het is ook erg complex om opdrachtgever te zijn in deze technologische verandering. In de projecten die ik begeleid, vinden organisaties het bijvoorbeeld lastig om algoritmes te begrijpen en te begrenzen. IT-managers maken zich (meestal terecht) zorgen over hoe een algoritme geborgd wordt na afloop van het project. Zorginstellingen moeten daarom niet alleen investeren in technologie maar ook in de benodigde kennis en vaardigheden om AI goed te implementeren en te gebruiken.
Minstens even belangrijk is het om stil te staan bij de ethische en filosofische aspecten van AI in de gezondheidszorg. In het streven naar controle en perfectie dat AI met zich meebrengt, schuilt een zeker risico. Zeker in de gezondheidszorg, waar aandacht is voor de menselijke maat en acceptatie van de kwetsbaarheid van de mens. In hoeverre is het dan passend om bijvoorbeeld ouderen permanent met sensoren te volgen? Dit besef vergt een meer humane en realistische benadering van technologie. Plus erkenning dat niet alles te controleren is en dat technologie menselijke zorg en beslissingen nooit volledig kan vervangen.
AI kan een waardevol hulpmiddel zijn voor het leveren van hoogwaardige zorg en het verlagen van administratieve lasten. De menselijke touch bij complexe en moreel geladen beslissingen blijft echter onmisbaar. De uitdaging voor de gezondheidszorg is dan ook om een balans te vinden tussen technologie en menselijke zorg, waarbij AI dient als ondersteuning en niet als vervanging van de menselijke interactie en expertise.
Samenwerking binnen de sector en een goed doordachte implementatiestrategie zijn daarbij nodig. Door AI verstandig in te zetten en de menselijke aspecten van zorg centraal te stellen, blijft de gezondheidszorg zowel efficiënt als empathisch, en wordt er daadwerkelijk vooruitgang geboekt zonder waarden te verliezen.
