Er valt nog veel te verbeteren wat betreft de bijdrage aan en deelname van ouderen in de zorg en de samenleving, aldus directeur van Leyden Academy on Vitality and Ageing Tineke Abma. Dit kan volgens haar door ruimte te maken voor de stem en het perspectief van ouderen. Abma is sinds 1 juli benoemd tot Leidse hoogleraar Ouderenparticipatie.
“We worden steeds ouder, en krijgen er ook meer vitale jaren bij”, vertelt Tineke Abma. “Daarom zitten veel ouderen nog vol levenslust als ze met pensioen gaan.” Uit onderzoek weet Abma dat deze groep graag verbonden wil blijven met de samenleving en hun stem wil laten horen. “Daar wordt alleen niet altijd naar geluisterd.” Zo sprak Abma een vrouw van in de tachtig die nog graag vrijwilligerswerk wilde doen, maar dat door haar omgeving werd afgeraden omdat het te belastend zou zijn. “Terwijl het ouderen juist veel vreugde en zelfvertrouwen kan geven.” Volgens Abma een typisch voorbeeld van dat er vaak voor in plaats van met ouderen wordt gedacht.
Het onderzoek van Abma focust zich op de participatie van ouderen in de zorg, bij organisaties en het onderzoek. “In de zorg zien we dat verpleeghuizen steeds meer bezig zijn met persoonsgerichte zorg. Er wordt dan met de bewoner, familie en professional gekeken wat voor die persoon belangrijk was en is, en hoe dat nog kan worden gerealiseerd.” Toch wijst de praktijk uit dat professionals zich nog vaak laten leiden door algemene standaarden.” Participatie in de zorg is dan ook een grote uitdaging, meent Abma. “Hoofdzakelijk omdat er meerdere perspectieven bij elkaar komen en betrokkenen uiteenlopende opvattingen kunnen hebben over wat goede zorg is.”
Samen met haar team wil Abma het onderzoek naar participatie in verpleeghuizen uitbreiden. De hoogleraar vindt het daarbij belangrijk dat er niet alleen onderzoek naar ouderen wordt gedaan, maar juist ook mét ouderen. Zo bestaat het onderzoeksteam dat de impact van kunstactiviteiten op de gezondheid en het welbevinden van ouderen bestudeert, naast onderzoekers en kunstenaars ook uit ouderen die erop toezien dat hun perspectief centraal staat. “Het zit in het dna van Leyden Academy om in onze onderzoeken en projecten de stem en het perspectief van ouderen als vertrekpunt te nemen. Dat heeft mij ook altijd gedreven in mijn wetenschappelijke werk.”
Waar Abma’s onderzoek zich deels richt op vitale ouderen, is er ook een grote groep die zich om verschillende redenen verbaal minder goed kunnen uitdrukken. Bijvoorbeeld mensen met dementie of afasie. “We dreigen hun perspectief te missen omdat het moeilijk is om toegang tot hun belevingswereld te krijgen. Door gebruik te maken van creatieve onderzoeksmethodes kunnen we de ‘stem’ van deze groep mogelijk wel laten horen. Daar wil ik me de komende jaren graag voor inzetten.”
Binnenkort start Abma met een onderzoek waarbij zal worden gekeken wat de impact is van zogenoemde participatiekoren op de gezondheid en het welbevinden van ouderen met dementie. Samen met ‘mantelzangers’ zingen ouderen een klassiek repertoire en oefenen ze voor een optreden. “Tijdens een pilot hebben we al gezien dat dit een verdiepend contact en positieve gevoelens teweegbrengt, en zorgt voor persoonlijke en artistieke ontwikkeling.”
Abma hoopt haar participatieve onderzoeksmethode te stimuleren onder andere onderzoekers. “Hiertoe heb ik de School for Participation opgezet. We bieden PhD-studenten cursussen over het verrichten van onderzoek mét mensen.” In deze lijn heeft Abma samen met hoogleraar Medische Besliskunde Anne Stiggelbout een groep bestaande uit patiënten, verpleegkundigen en artsen uit het LUMC bijeengebracht om de inbreng en ervaringsdeskundigheid van patiënten te verhogen en de zorg te verbeteren.
Lange tijd heeft Abma als hoogleraar gewerkt in het VUmc in Amsterdam, maar eind 2019 waagde ze toch de overstap naar Leiden om directeur-bestuurder van Leyden Academy te worden. Ze hoopt met haar benoeming als hoogleraar in het LUMC de samenwerking tussen beide organisaties verder te versterken. “Mijn doel is om samen met andere hoogleraren in het LUMC onderzoek en onderwijs uit te bouwen. Ik kijk uit naar een plezierige samenwerking.”
